Zakup wierzytelności w celu ich windykacji poza zakresem opodatkowania VAT
Naczelny Sąd Administracyjny w długo oczekiwanym wyroku orzekł, że zakup wierzytelności za cenę odpowiadającą jej rzeczywistej wartości nie podlega opodatkowaniu VAT.
W dniu 19 marca 2012 r. Naczelny Sąd Administracyjny, w poszerzonym siedmioosobowym składzie, wydał wyrok (sygn. akt I FPS 5/11) dotyczący opodatkowania VAT transakcji obrotu wierzytelnościami. W tej materii od dawna występowały wątpliwości interpretacyjne. Organy podatkowe konsekwentnie zajmowały stanowisko, że nabywanie wierzytelności w celu ich późniejszej windykacji stanowi usługę ściągania długów w rozumieniu ustawy o VAT, a co za tym idzie jest oprocentowane według podstawowej stawki VAT (obecnie 23%). Z kolei sądy administracyjne prezentowały w tej kwestii rozbieżne stanowisko, uznając, że transakcje obrotu wierzytelnościami są neutralne z punktu widzenia przepisów ustawy o VAT, albo wskazując, podobnie jak organy podatkowe, że nabycie wierzytelności stanowi usługę ściągania długów i podlega opodatkowania VAT według stawki podstawowej.
W wyroku z 19 marca 2012 r. Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że zakup wierzytelności w celu ich windykacji nie stanowi usługi i w związku z tym nie jest objęty zakresem opodatkowania VAT. Sąd przyjął, że nabycie wierzytelności w imieniu własnym i na własne ryzyko, w sytuacji gdy cena za wierzytelności ustalona poniżej ich wartości nominalnej odzwierciedla ich rzeczywistą wartość z chwili sprzedaży, nie może być traktowane jako odpłatna usługa ściągania długów. Sąd uznał, że aby dana transakcja mogła zostać potraktowana jako odpłatna usługa w rozumieniu ustawy o VAT, niezbędnym warunkiem jest ustalenie wynagrodzenia za wykonaną usługę. Zatem w odniesieniu do sprzedaży wierzytelności, gdzie cena wierzytelności odpowiada jej wartości rzeczywistej, nabywcy wierzytelności nie przysługuje żadne wynagrodzenie za ściąganie długów.
Powyższe orzeczenie zostało oparte w głównej mierze na tezach wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 27 października 2011 r. w sprawie GFKL Financial Services AG (C-93/10), w którym Trybunał stwierdził, że opodatkowaniu VAT nie podlega transakcja nabycia trudnych wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej, w sytuacji, gdy cena ta odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość wierzytelności w chwili jej nabycia.
Mając na uwadze, że wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego został wydany w poszerzonym siedmioosobowym składzie oraz że jest on zgodny z tezami orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, należy uznać, że w sposób bardzo istotny wpłynie on na praktykę podatkową w Polsce. W szczególności należy przyjąć, że spowoduje on ujednolicenie orzecznictwa sądów administracyjnych oraz w dalszej kolejności zmianę stanowiska organów podatkowych.
Co bardzo istotne, tezy omawianego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego mogą rodzić skutki na gruncie podatku od czynności cywilnoprawnych. W sytuacji, gdy dana transakcja sprzedaży wierzytelności będzie poza zakresem opodatkowania VAT, należy rozważyć ryzyko opodatkowania nabywcy wierzytelności podatkiem od czynności cywilnoprawnych w wysokości 1% wartości rynkowej przedmiotu transakcji.
Michał Nowacki, Zespół Doradztwa Prawnego kancelarii Wardyński i Wspólnicy
