koronawirus | Co do zasady

Kryzys związany z pandemią COVID-19 wymusił na polskim ustawodawcy wprowadzenie niestandardowych rozwiązań legislacyjnych, których celem było nie tylko przeciwdziałanie negatywnym skutkom gospodarczym, ale także wsparcie społeczeństwa na wybranych płaszczyznach życia. Dostrzegając istotne zagrożenie związane ze świadczeniem usług zdrowotnych na rzecz pacjentów z zakażeniem wirusem SARS-CoV-2 lub podejrzeniem takiego zakażenia, Minister Zdrowia zdecydował o wprowadzeniu kompensaty dla personelu medycznego wypłacanej na podstawie jego polecenia skierowanego do Narodowego Funduszu Zdrowia.

Wysokość kar za złamanie nakazu zasłaniania nosa i ust budzi kontrowersje. Niektórzy uważają też, że sam nakaz nie ma podstaw prawnych. Mieszają się tu jednak dwa porządki: obowiązków obywatelskich (które są niepodważalne) i sankcji za nieprzestrzeganie nakazów i zakazów (którym można wiele zarzucić).

Wskutek pandemii wiele planowanych i istniejących kontraktów zostało sparaliżowanych. Niepewna sytuacja zmusza strony zamówień publicznych do zaprzestania wykonywania kontraktów lub przynajmniej powoduje utrudnienia w ich wykonywaniu. Czy w tej sytuacji można zmodyfikować umowę? Czy trzeba się liczyć z koniecznością zapłaty kar umownych i odszkodowania? Obecnie sytuacja wygląda już nieco inaczej niż na początku pandemii.

Tarcza 4.0 doprecyzowała, że możliwość czasowego wygaszenia umów najmu dotyczy najemców wszelkich powierzchni znajdujących się w obiekcie handlowym o powierzchni sprzedaży powyżej 2000 m2. Wcześniejsze brzmienie przepisu przewidującego taką możliwość powodowało wiele wątpliwości.

Decyzja o unieważnieniu postępowania na podstawie art. 93 p.z.p. musi być należycie uzasadniona, ponieważ stanowi wyjątek od zasady prowadzenia postępowania w celu zawarcia umowy o zamówienie publiczne. Zdaniem Krajowej Izby Odwoławczej negatywne skutki epidemii COVID-19, które spowodowały zamrożenie planów inwestycyjnych zamawiających oraz trudną sytuację kadrową, finansową oraz gospodarczą, są zdecydowanie wystarczające, aby unieważnić postępowanie zamówieniowe na podstawie art. 93 ust. 1 pkt 6 p.z.p. (wyrok z 23 czerwca 2020 r., KIO 892/20).

Jeszcze przed ogłoszeniem stanu zagrożenia epidemicznego część przedsiębiorców – przewidując prawdopodobne skutki zbliżającej się pandemii – zdecydowała się na ubezpieczenie business interruption. Czy tego rodzaju ubezpieczenia mogą chociaż w części kompensować szkody związane z pandemią?

Wiele programów pomocowych – zarówno tych uruchomionych w związku z epidemią koronawirusa, jak i „zwykłych” programów wsparcia ze środków unijnych i polskich – podlega zróżnicowaniu w zależności od wielkości beneficjenta, tj. jego statusu jako mikro-, małego, średniego lub dużego przedsiębiorcy. Niektóre formy pomocy są skierowane wyłącznie do określonych kategorii podmiotów, inne przewidują atrakcyjniejsze warunki finansowania dla przedsiębiorstw określonej wielkości. Powstaje więc pytanie, jak prawidłowo określić wielkość przedsiębiorstwa.

Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju S.A. (dalej: PFR) należy do najpopularniejszych instrumentów wsparcia uruchomionych w związku z epidemią koronawirusa. Udzielana w jej ramach pomoc jest zróżnicowana i uzależniona od klasyfikacji beneficjenta jako mikro, małego, średniego (dalej: MŚP) albo dużego przedsiębiorcy. Ustalenie wielkości przedsiębiorstwa jest więc kluczowe dla oceny możliwych korzyści. Dodatkowym utrudnieniem jest wprowadzona przez PFR zmiana warunków w zakresie kwalifikacji do MŚP, która może wpływać na sytuację zarówno podmiotów rozważających ubieganie się o subwencję finansową, jak i tych, które już otrzymały takie wsparcie. Te ostatnie mogą być zobligowane do zwrotu uzyskanej pomocy.

Korzystanie ze wsparcia ze środków publicznych kwalifikowanych jako pomoc publiczna podlega określonym zasadom. Jeśli pomoc publiczna zostanie udzielona bądź wykorzystana w sposób nieprawidłowy, to nie organ udzielający pomocy, ale jej beneficjent ponosi konsekwencje ewentualnych uchybień czy błędów. Z tego względu przedsiębiorcy korzystający z pomocy państwa powinni mieć świadomość zasad i ewentualnego ryzyka, z jakim wiąże się korzystanie z pomocy publicznej, szczególnie wobec rosnącej liczby kontroli i świadomości instytucji, beneficjentów oraz konkurentów.

Przepisy kolejnych tarcz antykryzysowych wprowadziły szereg instrumentów wsparcia w okresie epidemii koronawirusa. Część z nich kwalifikowana jest jako pomoc publiczna i to określonego rodzaju, co wywołuje skutki m.in. w zakresie wartości przysługującego wsparcia. W szczególności należy wziąć pod uwagę kwestię kumulacji pomocy i ryzyka zwrotu części pomocy. Istotne jest zatem, aby rozróżnić, które instrumenty wsparcia stanowią pomoc publiczną, a które takiego charakteru nie mają.

Tym razem zajmiemy się rozwiązaniami z pierwszej linii frontu. Chodzi o urządzenia do zdalnej diagnostyki, które mogą zwiększyć skuteczność wykrywania koronawirusa, a także odciążyć służbę zdrowia w innych obszarach. Rozwiązania te mogą również stać się swoistym poligonem doświadczalnym w zakresie podejścia regulacyjnego do nadzorowania algorytmów.

Przedsiębiorcy dotknięci Covid-19 gorączkowo szukają pomocy. Dużą popularnością cieszą się bezpośrednie formy pomocy takie jak tarcza finansowa lub „postojowe”. Tymczasem od niedawna działa inny instrument tarczy antykryzysowej, czyli gwarancja spłaty kredytów udzielana przez Bank Gospodarstwa Krajowego średnim i dużym przedsiębiorcom z Funduszu Gwarancji Płynnościowych. Program o wartości ponad 100 mld złotych ma zachęcać banki komercyjne do udzielania nowych kredytów na cele płynnościowe.