Podmioty powiązane mają szansę na ulgę
Przy wyborze strategii dla uniknięcia podwójnego opodatkowania najlepiej kierować się praktyką rynkową i podejściem organów podatkowych.
Polska przestała być wyłącznie odbiorcą inwestycji zagranicznych. Stały wzrost zaangażowania polskich podmiotów za granicą skutkuje tworzeniem poza Polską podmiotów powiązanych oraz rosnącą wartością zawieranych z nimi transakcji. Ponieważ transakcje z podmiotami powiązanymi mają istotny wpływ na wyniki finansowe tych podmiotów i mogą wiązać się z transferem zysków za granicę, stanowią one przedmiot wzmożonego zainteresowania fiskusa. Jeżeli podmioty powiązane stosują ceny odbiegające od poziomu rynkowego, organy podatkowe zobowiązane są doszacować dochód podatnika, tak aby odpowiadał on dochodowi, jaki w porównywalnych warunkach osiągnęłyby podmioty niepowiązane.
Z chwilą przeprowadzenia korekty pierwotnej dochodzi do powstania podwójnego opodatkowania w sensie ekonomicznym. W przypadku rezydentów różnych krajów dotyczy ono kwoty dochodu doszacowanego, który opodatkowany jest w państwie kontrahenta, a od momentu dokonania korekty także w państwie podatnika, u którego organy podatkowe zwiększyły dochód podatkowy.
Eliminacja podwójnego opodatkowania wymaga dokonania przez drugą stronę transakcji paralelnej korekty swoich dochodów (tzw. korekty drugostronnej). W Polsce nie widać, by fiskus dbał o obronę polskich interesów w tym zakresie. Bardziej rozwinięta praktyka zagranicznych organów podatkowych wskazuje na niepopularność korekty drugostronnej, zapewne dlatego że zamiast zwiększać dochody państwa, powoduje ich uszczuplenie.
Jak uzyskać korektę
Istnieją jednak instrumenty, które pozwalają nakłonić kraj do dokonania korekty drugostronnej i w efekcie wyeliminować podwójne opodatkowanie. Są to m.in. konwencja 90/436/EWG w sprawie eliminowania podwójnego opodatkowania w przypadku korekty zysków przedsiębiorstw powiązanych oraz klauzula wzajemnego porozumiewania się (Mutual Agreement Procedure – MAP) przewidziana w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania opartych na Konwencji Modelowej OECD (warto zauważyć, że MAP nie zobowiązuje do uzgodnienia stanowiska eliminującego podwójne opodatkowanie ani nie nakłada ograniczeń czasowych, co może skutkować nieosiągnięciem choćby częściowego porozumienia). Wewnętrzne regulacje poszczególnych krajów mogą też przewidywać inne instrumenty, istotnie różniące się między sobą.
W Polsce podmiot krajowy może wnioskować do ministra finansów o dokonanie korekty dochodów, jeżeli władze podatkowe innego kraju zakwestionowały poprawność jego rozliczeń z podmiotem powiązanym, o ile właściwe umowy międzynarodowe zawarte przez Polskę przewidują taką korektę. Korekty można dokonać, gdy warunki określone przez administrację podatkową tego innego kraju są zgodne z warunkami, jakie uzgodniłyby niezależne podmioty. Jeśli cena transferowa jest kwestionowana przez polskie organy podatkowe, polski podatnik może również wszcząć postępowanie odwoławcze przed organem kontroli, a w przypadku jego negatywnego rozstrzygnięcia – również przed sądem. Inne jurysdykcje mogą dopuszczać dodatkowe rozwiązania, np. negocjacje z fiskusem.
Wybór optymalnej strategii
Podatnicy dysponują zatem sporym arsenałem środków pozwalających uzyskać ulgę od podwójnego opodatkowania. Wybór właściwej strategii wymaga jednak wiedzy i doświadczenia. Uwzględnić należy m.in. czas trwania danego postępowania, także w kontekście terminów zawitych i wpływu wszczęcia danej procedury na zawieszenie biegu przedawnienia. W skrajnym wypadku zainicjowana procedura może być bowiem nieprzydatna z uwagi na upływ terminu, po którym zobowiązanie podatkowe może podlegać jakiejkolwiek korekcie. Trzeba też wziąć pod uwagę koszty związane m.in. z ewentualnym ciężarem dowodu spoczywającym na podatniku, a także poborem, zawieszeniem naliczenia lub pobrania niedopłaconego podatku wraz z obliczeniem odsetek liczonych od tych niedopłat. Pamiętać należy również o hierarchii źródeł prawa w danym kraju. Przykładowo postępowanie arbitrażowe lub MAP mogą nie być skuteczne w jurysdykcjach, w których umowy międzynarodowe mają drugorzędne znaczenie.
Czasem warto prowadzić równolegle kilka działań, o ile się one nie wykluczają. Przykładowo podmiot doznający podwójnego opodatkowania obok postępowania krajowego może zainicjować postępowanie z udziałem aparatu podatkowego innego państwa. Pozytywne rozstrzygnięcie w jednym postępowaniu może wówczas zostać uznane w ramach innej toczącej się równolegle procedury.
Warto podyskutować
Z uwagi na brak szczegółowej regulacji przy wyborze strategii najlepiej kierować się praktyką rynkową i podejściem organów podatkowych. W Polsce nie wykształciła się jeszcze wzorcowa praktyka postępowania. Brakuje też publicznej dyskusji z udziałem władz skarbowych odpowiedzialnych za poszczególne procedury. Prawdopodobnie pierwszą próbą konfrontacji stanowisk podatników i aparatu skarbowego, a także wzajemnych oczekiwań będzie zaplanowana na luty 2014 r. konferencja Międzynarodowego Stowarzyszenia Podatkowego (International Fiscal Association), w której udział wezmą zarówno doradcy podatkowi, jak i przedstawiciele aparatu skarbowego regionu Europy Środkowej, w tym Polski. Powinna ona zapoczątkować merytoryczną dyskusję o praktycznym wymiarze postępowań ukierunkowanych na eliminację podwójnego opodatkowania podmiotów powiązanych, a uczestnikom da możliwość bezpośredniej wymiany argumentów. Dzięki temu narażone na to ryzyko podmioty zyskają mocniejsze podstawy do wyboru optymalnej strategii.
Joanna Prokurat, Zespół Doradztwa Podatkowego kancelarii Wardyński i Wspólnicy
Artykuł ukazał się 16 stycznia 2014 roku w Rzeczpospolitej
