Ogólne bezpieczeństwo produktów konsumenckich – zmiany od grudnia 2024
Już 13 grudnia 2024 r. w Polsce zacznie być stosowane rozporządzenie GPSR, czyli unijne rozporządzenie 2023/988 ws. ogólnego bezpieczeństwa produktów. Rozporządzenie zastąpi obecnie obowiązujące przepisy o ogólnym bezpieczeństwie i będzie dotyczyć wielu rodzajów nieżywnościowych produktów konsumenckich. Ustanawia ono ogólne normy bezpieczeństwa dla wszystkich kategorii produktów konsumenckich, dla których nie przewidziano bardziej szczegółowych norm w innych aktach prawnych. Dostosowanie się do zmian wymaga między innymi zmiany oznakowania produktów konsumenckich. Na sankcje i kontrole jednak jeszcze przyjdzie nam poczekać – wprowadzający je polski projekt ustawy ma dopiero trafić do Sejmu.
Czy mój produkt będzie podlegał nowym przepisom?
Rozporządzenie 2023/988 ws. ogólnego bezpieczeństwa produktów (dalej: „GPSR” – od ang. General Product Safety Regulation) będzie obejmowało wszystkie produkty, których aspekty bezpieczeństwa nie zostały szczegółowo uregulowane w odrębnych aktach prawnych. Z uwagi na międzysektorowy charakter omawianych przepisów brak jest konkretnej listy produktów podlegających nowym przepisom. GPSR podlegają natomiast wyłącznie produkty dla konsumentów.
Niektóre kategorie produktowe, posiadające własne, rozbudowane regulacje sektorowe, zostały wprost wyłączone z zakresu stosowania GPSR – mowa m.in. o lekach i żywności.
Do innych kategorii produktowych nowe przepisy będą stosować się jedynie w ograniczonym zakresie – tak będzie w przypadku m.in. kosmetyków, wyrobów medycznych, zabawek, wyrobów tytoniowych czy też produktów biobójczych.
Są też takie kategorie produktów, do których z uwagi na brak szczegółowych regulacji GPSR znajdzie pełne zastosowanie. Wskazać tu można m.in. artykuły gospodarstwa domowego czy meble.
Zakres stosowania GPSR należy ustalać indywidualnie w odniesieniu do każdego rodzaju produktu.
Od kiedy trzeba się dostosować
GPSR zacznie być stosowany w całej Unii Europejskiej, w tym w Polsce, od 13 grudnia 2024 r. Produkty wprowadzane począwszy od tej daty muszą być już zgodne z nowymi przepisami.
Dobra wiadomość jest natomiast taka, że produkty, które zostały wprowadzone do obrotu przed 13 grudnia 2024 r. i są zgodne ze starymi przepisami, będą mogły być dalej udostępniane na rynku bez konieczności ich dostosowania. Takie zasady narzucił GPSR, a polski projekt ustawy zawiera przepis, który je potwierdza.
Jakich obszarów dotyczą zmiany?
Jedną z kluczowych zmian jest konieczność sporządzania analizy ryzyka i dokumentacji technicznej dla każdego produktu. Dla producentów produkujących wiele różnych rodzajów produktów podlegających GPSR może to stanowić duże wyzwanie organizacyjne.
GPSR wprowadza także nowe reguły w obszarze obowiązków związanych z wycofywaniem produktów z przyczyn związanych z bezpieczeństwem. Przy takim wycofaniu co do zasady konieczny będzie bezpośredni kontakt z konsumentem, który kupił produkt. Jeżeli jest to niemożliwe, przedsiębiorca będzie musiał publikować zawiadomienie według ściśle określonych reguł. Konsumentom będzie ponadto trzeba zaoferować co najmniej dwie formy rekompensaty w związku z wycofywanym produktem spośród następujących: naprawa, wymiana, zwrot środków.
Zmiany dotkną także oznakowania – nowością będzie wymóg podawania adresu elektronicznego producenta (i importera w przypadku importu). Ma to w zamierzeniu umożliwić lepszą komunikację w przypadku pytań dotyczących bezpieczeństwa produktów.
W przypadku importu spoza UE trzeba będzie podawać komplet danych dotyczących zarówno producenta, jak i importera. Ponadto w przypadku producenta spoza UE konieczne będzie wyznaczenie podmiotu odpowiedzialnego z UE (może to być np. importer), którego dane również mają znaleźć się na produkcie.
Polska ustawa i wytyczne Komisji Europejskiej
Wprawdzie obowiązki wynikające z GPSR będą stosowane bezpośrednio, jednak i tak uchwalona ma zostać polska ustawa – m.in. po to, aby ustanowić system kontroli i wprowadzić system sankcji za naruszenia GPSR.
Projekt takiej ustawy jest obecnie na etapie prac rządowych, po którego ukończeniu trafi do Sejmu. Na sankcje przyjdzie zatem przedsiębiorcom jeszcze poczekać – warto wykorzystać ten czas na upewnienie się, że działalność została w pełni dostosowana do wymogów GPSR.
W grudniu 2024 r. Komisja Europejska udostępniła pytania i odpowiedzi dotyczące praktycznych aspektów stosowania GPSR. Wyjaśniła w nich m.in., że:
- GPSR należy stosować także do produktów cyfrowych (oprogramowania),
- koniecznym do podania przez producenta „adresem elektronicznym” może być zarówno mail, jak i adres podstrony internetowej, na której jest dostępny elektroniczny formularz kontaktowy,
- informacji wymaganych na etykiecie fizycznej nie można zastąpić etykietą elektroniczną (dostępną za QR kodem).
Co ma grozić za brak dostosowania?
Udostępniony projekt polskiej ustawy zawiera już zestaw sankcji za naruszenie GPSR. Kary pieniężne sięgają 1 000 000 zł (sankcja za wprowadzanie do obrotu produktu niebezpiecznego).
Za braki dotyczące danych kontaktowych producenta grozić ma kara do 100 000 zł. Wysokość kar może jeszcze ulec zmianie w toku trwającego procesu legislacyjnego.
Joanna Krakowiak, radca prawny, Marcin Rytel, adwokat,praktyka life sciences i ochrony zdrowia kancelarii Wardyński i Wspólnicy
