O wyjątkach | Co do zasady

Komisja Europejska już wiele miesięcy temu sygnalizowała, że jednym z podstawowych powodów, dla których decyduje się na rewizję dyrektywy PSD, są praktyczne trudności, jakie sprawia korzystanie z przewidzianych przez nią wyjątków.

Na bazie naszej praktyki możemy potwierdzić, że przepisy ustanawiające wyjątki w zakresie stosowania PSD należą niewątpliwie do najbardziej eksploatowanych przepisów dyrektywy PSD oraz polskiej ustawy o usługach płatniczych. Opublikowany w lipcu projekt dyrektywy PSD II przynosi wiele istotnych zmian w zakresie wyjątków przewidzianych przez PSD. Oczywiście na tym etapie mamy do czynienia jedynie z propozycją nowych przepisów, niemniej jednak warto już teraz przyjrzeć się im nieco dokładniej.

Wyjątek dotyczący ograniczonej sieci

To zdecydowanie jeden z najbardziej kontrowersyjnych wyjątków. Mówiąc w dużym skrócie, PSD przewiduje, że jej przepisów nie stosuje się do instrumentów płatniczych, które można wykorzystywać w ramach ograniczonej sieci dostawców usług/towarów. Wyjątek ten miał z założenia odnosić się do instrumentów takich jak karty podarunkowe czy karty żywieniowe, których zastosowanie jest bardzo ograniczone. W praktyce jednak sformułowanie wyjątku było na tyle dwuznaczne, że wiele podmiotów, powołując się na ten wyjątek, wydawało instrumenty płatnicze akceptowane przez bardzo rozbudowaną sieć akceptantów (choć formalnie nadal w jakiś sposób ograniczoną). Wypaczało to oczywiście ideę, która towarzyszyła wprowadzeniu omawianego wyjątku do PSD. Okoliczność ta została odnotowana zarówno przez polskiego, jak i europejskiego ustawodawcę.

Przy okazji nowelizacji ustawy o usługach płatniczych pierwotnie pojawił się pomysł częściowego objęcia omawianych instrumentów płatniczych postanowieniami ustawy (chociażby w zakresie raportowania). Ostatecznie jednak nie przyjęto proponowanego rozwiązania. Nie oznacza to jednak, że w najbliższej przyszłości nie należy spodziewać się zmiany regulacji w zakresie tego wyjątku. Projekt PSD II wyraźnie dąży bowiem do ograniczenia zakresu jego zastosowania. Wydaje się przy tym, że kluczowe znaczenie dla praktyki będzie miało nie tyle brzmienie odpowiedniego przepisu (w przypadku projektu PSD II – art. 3(k)), ile treść punktu 12 Preambuły do projektu PSD II, który nie pozostawia wątpliwości co do intencji ustawodawcy.

Wyjątek dotyczący pełnomocnika

Wydaje się, że również w przypadku tego wyjątku decydujące znaczenie będzie miała raczej treść punktu 11 Preambuły projektu PSD II niż sam przepis zamieszczony w artykule 3(b) projektu. Wyjątek zakłada, że transakcja płatnicza, w której płatność trafia do odbiorcy za pośrednictwem jego przedstawiciela (np. agenta), nie jest transakcją płatniczą w rozumieniu PSD. Agent nie jest bowiem traktowany jako dostawca usługi płatniczej. Zasadność tego wyjątku wydaje się oczywista. Wiele usług opartych jest na strukturze agencyjnej (np. usługi ubezpieczeniowe) i trudno oczekiwać, aby agenci wyłącznie dlatego, że wchodzą w posiadanie środków pieniężnych adresowanych do swoich mocodawców, byli zobowiązani do spełniania obowiązków przewidzianych dla profesjonalnych dostawców usług płatniczych. Jednocześnie jednak, na co zwraca uwagę Komisja Europejska, wyjątek ten bywa często wykorzystywany w handlu on-line. Powołują się na niego podmioty, które pełnią faktycznie rolę agentów rozliczeniowych, lecz z uwagi na omawiany wyjątek nie podlegają regulacjom PSD. Komisja daje w Preambule jasny wyraz przekonaniu, że wyjątek dotyczący pełnomocnika nie powinien mieć zastosowania w takich przypadkach.

Wyjątek dotyczący usług dodanych do usług telekomunikacyjnych

Projekt PSD II przewiduje modyfikację wyjątku dopuszczającego zwolnienie z reżimu PSD usług polegających na dokonywaniu płatności za treści elektroniczne instalowane na telefonach komórkowych za pomocą operatorów telekomunikacyjnych (płatności są w takim przypadku dodawane do rachunków za usługi telekomunikacyjne). Chcąc zapobiec nadużywaniu tego wyjątku, Komisja zaproponowała ograniczenia kwotowe dotyczące wartości transakcji dokonywanych w ramach tego wyjątku (odpowiednio do 50 EUR za pojedynczą transakcję i 200 EUR za transakcje w danym miesiącu). Transakcje o wyższej wartości byłyby traktowane jak zwykłe transakcje płatnicze podlegające reżimowi PSD.

Krzysztof Wojdyło, Zespół Usług Płatniczych kancelarii Wardyński i Wspólnicy