Konsekwencje autonomii Hongkongu względem Chin dla podmiotów polskich
Specjalny Region Administracyjny Chińskiej Republiki Ludowej Hongkong od 1 lipca 1997 r. jest częścią Chińskiej Republiki Ludowej. Uregulowanie jego statusu względem Chin może mieć także konsekwencje prawnoprocesowe i podatkowe na terytorium Polski.
Specjalny Region Administracyjny Hongkong („Hongkong”) na mocy ustawy zasadniczej (Basic Law) uchwalonej przez parlament Chińskiej Republiki Ludowej w 1990 r. oraz Wspólnej Deklaracji Chińsko-Brytyjskiej z 1984 r. posiada daleko idącą autonomię. Hongkong zachowuje odmienną walutę, pozostaje odrębnym terytorium celnym, wizowym i paszportowym. Zachowuje odrębne członkostwo w organizacjach międzynarodowych (np. WTO), sprawuje odrębną władzę wykonawczą, a także ma uprawnienia legislacyjne i niezależną władzę sądowniczą. Dysponuje także kompetencjami kształtowania wymienionych zagadnień w inny sposób niż czyni to rząd Chin, w tym w formie umów międzynarodowych.
Przykładem samodzielnego wykonywania wspomnianych kompetencji jest fakt zawarcia między rządem Rzeczypospolitej Polskiej a rządem Hongkongu następujących umów międzynarodowych:
- o ruchu bezwizowym – zawarta w Hongkongu 30 sierpnia 2001 r. (M.P.2003.8.119),
- o wzajemnej pomocy prawnej w sprawach karnych – podpisana w Hongkongu 26.04.2005 r. (Dz. U. z 2007 r., Nr 167, poz. 1175).
Pełna lista obowiązujących na terytorium Hongkongu umów międzynarodowych dostępna jest na stronie internetowej Departamentu Sprawiedliwości władz Hongkongu.
Specjalny status Hongkongu powoduje również nieobowiązywanie zawartych przez Chiny z państwami trzecimi umów międzynarodowych, jeżeli ich obowiązywanie nie zostało rozszerzone na Hongkong. Oznacza to konieczność weryfikowania, czy umowa regulująca daną kwestię zawarta z Chinami obejmuje również Hongkong.
Przykładem umowy zawartej przez Polskę z Chinami, która nie będzie miała do Hongkongu zastosowania, jest umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania (Dz. U. z 1989 r., nr 13, poz. 65). Kontrowersje z tym związane były przedmiotem rozstrzygnięć sądowych, interpretacji podatkowych, a nawet polsko-chińskich konsultacji dyplomatycznych, które ostatecznie potwierdziły odrębność podatkową Hongkongu oraz nieobowiązywanie względem Hongkongu polsko-chińskiej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania.
Inną umową, której nieobowiązywanie ma istotne konsekwencje w relacjach podmiotów z Polski i Hongkongu jest umowa między Polską Rzeczpospolitą Ludową a Chińską Republiką Ludową o pomocy prawnej w sprawach cywilnych i karnych (Dz. U. z 1988 r., nr 9 poz. 65). Umowa ta reguluje m.in. kwestie doręczeń pism sądowych, pomocy prawnej między sądami obu stron oraz warunki uznania wyroku sądu umawiającej się strony na terytorium drugiej strony. Mimo, że Hongkong obecnie leży na terytorium Chin, to − zgodnie z informacjami uzyskanymi z Ministerstwa Sprawiedliwości oraz Ministerstwa Spraw Zagranicznych − postanowienia tej umowy nie mają w Hongkongu zastosowania. Oznacza to, że do uznania lub stwierdzenia wykonalności wyroku sądu w Hongkongu zastosowanie będą miały przepisy kodeksu postępowania cywilnego.
Podsumowując, w zakresie wzajemnej pomocy prawnej między Hongkongiem a Polską obowiązuje tylko wymieniona wyżej umowa dotycząca wzajemnej pomocy prawnej w sprawach karnych. Z kolei w sprawach cywilnych należy sięgnąć po przepisy kodeksu postępowania cywilnego.
Marek Dolatowski, Zespół Prawa Energetycznego kancelarii Wardyński i Wspólnicy
