HACR
Jeśli wejdzie w życie rozwiązanie proponowane przez Komisję Europejską, sklepy nie będą musiały akceptować wszystkich rodzajów instrumentów płatniczych, nie będą jednak mogły dyskryminować poszczególnych wydawców.
Użyty w tytule tego tekstu skrót HACR (Honour All Cards Rule) odnosi się do jednej z kluczowych zasad funkcjonowania usług płatniczych opartych na instrumentach płatniczych. Zgodnie z tą zasadą akceptant przyjmujący płatności instrumentami płatniczymi (np. sklep), jeżeli już decyduje się na akceptację płatności dokonywanych instrumentami, jest zobowiązany do akceptacji wszystkich rodzajów instrumentów płatniczych. Wbrew pozorom na rynku funkcjonuje bardzo dużo rodzajów instrumentów płatniczych, różniących się między sobą przeznaczeniem, funkcjonalnością itd. Z perspektywy akceptantów kluczowe są różnice w stawkach opłat interchange, które mają zastosowanie do poszczególnych rodzajów instrumentów. Różnice te mogą dochodzić nawet do 3% wartości transakcji, co powoduje, że z perspektywy akceptanta rodzaj używanej przez klienta karty ma bardzo duże znaczenie.
Organizacje płatnicze, za pośrednictwem agentów rozliczeniowych, narzuciły akceptantom obowiązek stosowania się do zasady HACR, czyli obowiązek akceptacji wszystkich kart, bez względu na wysokość opłaty interchange przypisanej do danego rodzaju karty. Jest to z oczywistych powodów zasada niewygodna dla akceptantów, którzy woleliby akceptować płatności dokonywane z użyciem instrumentów o najniższych stawkach interchange. Z drugiej strony jest to zasada bardzo korzystna dla użytkowników instrumentów, daje bowiem gwarancję, że posiadany przez użytkownika instrument płatniczy będzie powszechnie akceptowany.
Dyskusja na temat kontrowersyjnej zasady przetoczyła się w Polsce w ciągu ostatnich kilku miesięcy w związku z nowelizacją ustawy o usługach płatniczych. Część zgłoszonych projektów nowelizacji ustawy przewidywała wprowadzenie wyraźnego zakazu stosowania zasady HACR. Pomysłodawcy wychodzili z założenia, że będzie to bardzo skuteczna metoda obniżenia stawek interchange. Ostatecznie jednak nie zdecydowano się na ten krok i ograniczono się do ustawowego obniżenia stawek interchange.
Odmienne podejście do tego zagadnienia zaproponowała Komisja Europejska w opublikowanym 24 lipca 2013 r. projekcie rozporządzenia o opłatach interchange. Projekt zawiera specjalne postanowienia odnoszące się do zasady HACR i proponuje rozwiązania, które, biorąc pod uwagę obecne zasady funkcjonowania rynku, mają charakter rewolucyjny.
Proponowane przez Komisję rozwiązanie w dużej mierze znosi zasadę HACR. Akceptant będzie miał możliwość wyboru akceptowanych przez siebie instrumentów. Jednocześnie, decydując się na akceptację określonego rodzaju instrumentu, będzie musiał akceptować ten instrument bez względu na jego wydawcę, pod warunkiem że do danych instrumentów będzie miała zastosowanie ta sama stawka interchange. Jest to więc rozwiązanie kompromisowe, które daje akceptantom prawo dokonywania wyborów w zakresie rodzajów akceptowanych instrumentów, narzucając im jednocześnie pewne zobowiązania w zakresie dokonanych wyborów.
Wprowadzenie proponowanych rozwiązań wymusiłoby na organizacjach płatniczych oraz wydawcach instrumentów wprowadzenie klarownych oznaczeń i rozróżnień pomiędzy poszczególnymi rodzajami wydawanych instrumentów płatniczych. Byłoby to niezbędne do prawidłowego stosowania zaproponowanych regulacji. Zaproponowane rozwiązania to na razie projekt. Można założyć, że będzie on jeszcze nieraz wzbudzał duże kontrowersje. Warto śledzić dalszy przebieg prac nad tym pomysłem, ponieważ zaproponowane rozwiązania mogą mieć kapitalne znaczenie dla przyszłego kształtu rynku usług płatniczych.
Krzysztof Wojdyło, Zespół Usług Płatniczych kancelarii Wardyński i Wspólnicy
